اضطراب پژوهشی

اضطراب پژوهشی[1]  عامل مهم انسانی و فرا پژوهشی  در فرایند تحقیق

 دکتر حسین اصغرنژاد[2]

 مقدمه

پژوهش، به علت بار مسئولیتی که به دوش محقق می­ گذارد خالی از فشارهای روحی و روانی نیست. این فشارها در تحقیقات فردی که تبعات مثب و منفی آن مستقیم متوجه پژوهشگر خواهد بود بیشتر به چشم می­ آید. تا پژوهش­ های تیمی و گروهی. انتخاب موضوع پژوهش، بررسی متون و پیشینه­ ها و به دست آوردن سوابق تحقیق، انتخاب و تعامل با جامعه آماری، به یقین پژوهشگر را با چالش­ های غیر منتظره­ ای مواجه خواهد ساخت.پیامد آن ایجاد نگرانی و اضطراب ناخواسته در نزد پژوهشگر است.

اضطراب پژوهشی

از مصاديق مهم اضطراب در محيط­ هاي علمي و آموزشي اضطراب پژوهشي است که از سوي اعضاي هيئت علمي و پژوهشگران تجربه مي­ شود.

در دهه­ های اخیر به علت تنوع در منابع اطلاعاتی و محصور نبودن پژوهشگر در چارچوب کتابخانه و منابع آن شرایط متفاوتی را به پژوهشگر تحمیل می­ نماید. کنترل این شرایط توانایی­ های جدید و قالب­ های متنوعی را می­ طلبد که می­ توان به نوعی آن را به مهارت­ های پژوهشی و سواد اطلاعاتی مربوط دانست. هنگامی که یک پژوهشگر عاجز از تطبیق خود با این شرایط باشد، به یقین با استرس و اضطراب­ هایی مواجه است.

اضطراب در پژوهش از عوامل فرا پژوهشی است و ناشی از مشکلات فراروی پژوهشگر است. او چون ناتوان از رفع آنان است و یا حتی ممکن است حس ناتوانی کاذب در خصوص حل مشکل را داشته باشد، در وی پدید می­ آید. اضطراب پژوهش را مي توان احساس ترس و عدم اطمينان در رابطه با انجام پژوهش و خلق توليدات علمي شمرد.

تعریف اضطراب پژوهشی

اضطراب پژوهشی را می ­توان این­­ گونه تعریف کرد: احساس ترس و عدم اطمينان در رابطه با انجام پژوهش و خلق  توليدات علمي معتبر و تأثيرگذار(اندرسون، لاوریچ، 1995).به عبارت دیگر، اضطراب پژوهش، هرگونه احساس ترس و پريشاني در طول فرآيند توليد علم، از انتخاب موضوع تا انتشار آن در جوامع علمي و حتي پس از آن يعني بازخوردهاي دريافتي ناشي از آن از مجامع علمي را در بر مي­ گيرد( عرفان منش، دیدگاه،2012).

چه عواملی در اضطراب پژوهشی دخیل هستند؟

عواملی مانند ویژگی‌های شخصی پژوهشگران و مهارت‌های پژوهشی، جو حاکم بر محیط‌های علمی و دانشگاهی که  می ­تواند در ایجاد اضطراب دخالت داشته باشند. در مقابل عوامل تشدیدکننده اضطراب در پژوهشگر، برخی عوامل هم در کاهش اضطراب نقش بازی می­ کنند.عواملی مانند مهارت در روش‌های تحقیق و پژوهش، مهارت در ریاضیات و آمار، سواد رایانه‌ای، اینترنتی و کتابخانه‌ای، حمایت‌های مالی و سازمانی، مهارت‌های مدیریت اضطراب و مدیریت زمان.

این موارد می‌تواند در کاهش میزان اضطراب پژوهشی و افزایش کمیت و کیفیت تولیدات علمی تاثیرات مهم داشته باشند. در محیط­ های علمی عصر حاضر عوامل اضطراب‌زای دیگری را  می‌­توان برشمرد. از جمله اضطراب کتابخانه‌ای[3]، اضطراب پژوهش کتابخانه‌ای[4]، اضطراب اینترنتی[5]، اضطراب رایانه‌ای[6]، اضطراب ریاضی[7]، اضطراب آماری[8] و اضطراب اطلاع‌یابی[9].

پیشینه پژوهش فارسی

عرفان منش و دیدگاه(1388) در پژوهش خود به نتایج مهمی رسیدند. ویژگی­ های شخصی  پژوهشگران  و اعضای هیئت علمی،  مهارت­ های پژوهشی آن ها  و جو حاکم  بر محیط­ های علمی و دانشگاهی را از جمله عواملی دانستند که  می­ تواند  بر میزان  اضطراب پژوهشی آنها  تأثیرگذار باشد.

همچنین در پژوهش سرشتی و همکاران(1389)  عدم ايجاد انگيزه در پژوهشگران، کمبود وقت و مشغله زياد، مقررات دست و پاگير اداري، عدم استفاده از نتايج تحقيق و ناتواني ترجمه مقالات فارسي به زبان هاي ديگر بيان گرديد. کم اثرترين موانع بي علاقگي به امر پژوهش، ناتواني در استفاده از رايانه و مفيد نبودن پژوهش براي بيمار بودند.

محمد رومزپور، نظری و مکوندی(1396) نیز در پژوهش خود به بررسی اضطراب پژوهشی اعضای هیات علمی گروه های آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی کشور پرداختند. يافته­ های این پژوهش نشان داد که حدود  63% پاسخگويان ميزان اضطراب بالايي دارند و در 37% باقي مانده نيز سطح اضطراب در حد متوسط است.

پیشینه خارجی

رضايي و زماني مياندشتي(2013) نشان دادند که پاسخ­ دهندگان، سطح متوسطي از اضطراب پژوهش، سطح بالايي از خودکارآمدي پژوهشي و نگرش مثبت به پژوهش داشته اند. رابطه منفي بين اضطراب پژوهشي و خودکارآمدي پژوهشي وجود دارد .

بلک­بورن(1996)، بيان مي ­کند که سطح بالايي از اضطراب پژوهش در اعضاي هيئت علمي ممکن است حتي باعث بيماري آن‌ها شود. که تأثيرات منفي از دست دادن سلامت، بسيار بيشتر از موقعيت و ارتقاي شغلي آنها است. هم چنين آن ها معتقدند که اضطراب ناشي از پژوهش، امکان ابتلا به فرسودگي شغلي و کاهش رضايت شغلي را افزايش مي دهد.اين عوامل تأثير مستقيمي بر کمّيت و کيفيت توليدات علمي اعضاي هيئت علمي و پژوهشگران دارند .

بر مبناي تحليل يافته هاي این پژوهش، اضطراب می ­تواند بر بهره­ وري اعضاي هيئت علمي تأثير منفي گذاشته و از اين طريق عدم پيشرفت اعضاي هيئت علمي را به همراه داشته باشد.

1.اضطراب چیست

اضطراب عبارت است از يک احساس منتشر، ناخوشايند و مبهم هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته، که به فرد دست می‌دهد. و شامل عدم اطمينان، درماندگی و برانگيختگی فيزيولوژی است. وقوع مجدد موقعيت‌هايی که قبلاً استرس‌­زا بوده‌اند، يا طی آن‌ها به فرد آسيب رسيده است، باعث اضطراب در افراد می‌شود.

همه انسان‌ها در زندگی خود دچار اضطراب می‌شوند، ولی اضطراب مزمن و شديد غيرعادی و مشکل‌ساز است. تحقيقات و بررسی‌ها نشان می‌دهند که اضطراب در خانم‌ها، طبقات کم‌درآمد و افراد ميان‌سال و سال‌خورده بیشتر ديده می‌شود. (ویکی پدیا، 1391)

2.اضطراب پژوهشی

اضطراب پژوهشی «احساس ترس و عدم اطمینان در رابطه با انجام پژوهش و خلق تولیدات علمی معتبر و اثرگذار» تعریف می شود. به عبارت دیگر اضطراب پژوهشی هر گونه احساس ترس و پریشانی را در طول فرآیند تولید علم در بر می گیرد.از انتخاب موضوع تا انتشار آن در جوامع علمی و حتی پس از آن، بازخوردهایی که از سوی جوامع علمی دریافت می‌شود(عرفان‌منش، 1388، 63).

اضطراب ناشی از پژوهش یکی از شایع‌­ترین انواع اضطراب در پژوهش و آموزش است.این عامل در تحصیلات دانشگاهی و در نزد محققین و پژوهشگران و اعضاء هیئت علمی دانشگاه‌ها، پررنگ‌تراست. این مدل اضطراب، نوعی اضطراب مقطعی است که نیاز به درمان ندارد.

اما با پیشرفت و گسترش آن ممکن است پژوهشگر دچار فشارهای روحی و روانی شود. بهداشت روانی او به خطر افتاده و دچار عدم رضایت شغلی شود. چاره آن بالا بردن توانایی‌های پژوهشگر و آموزش مهارت‌های لازم به پژوهشگران (در هر نقش و شغل) است.

3.عوامل مؤثر بر اضطراب پژوهش

پژوهش­ های در زمینه مشکلات پژوهش در ایران انجام پذیرفته است. این پژوهش ها در سطح جامعه آماری دانشگاهی و اعضا هیئت علمی صورت پذیرفته است. برخی عوامل چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم در بروز اضطراب در نزد محقق دخالت دارند.

تقریبا تمامی دانشجویان برای انجام تکالیف درسی، طرح­ های دانشگاهی و پایان ­نامه­ های تحصیلی، نیازمند جستجوی اطلاعات و استفاده از منابع اطلاعاتی هستند. اضطراب ناشی از جستجوی اطلاعات را می­‌توان یکی از شایع­ ترین انواع اضطراب در محیط­ های دانشگاهی دانست. (کولثائو[10] 1991، جیائو[11]، آنوگیوزی[12] و بوستیک[13]، 2004؛ نقل در عرفان منش، 1386، 116).

کولثائو از نخستین نظریه پردازانی است که مفهوم اضطراب در فرایند جستجوی اطلاعات را مطرح کرده است.از مدل «فرایند جستجوی اطلاعات»[14] وی می­‌توان به‌عنوان تنها الگوی اطلاع ­یابی نام برد.در آن به جنبه­ های احساسی و روانی کاربر در کنار جنبه­ های فیزیکی و شناختی توجه شده است.

کاربر در مراحل جستجو اطلاعات و فرایند اطلاع ­یابی ممکن است به دلایل روانی و ترس از نتیجه نامطلوب پژوهش، احساسات منفی همچون شک و تردید، کیجی و سر در گمی، عدم قطعیت، یاس و نومیدی و … را تجربه نماید(کولثائو، 1988، 1990؛ نقل در عرفان منش، 1386، 116).

در زیر آن دسته از عواملی که در اشکال مختلف باعث ایجاد اضطراب در نزد پژوهشگر می­ شود آورده شده است. دسته بندی زیر عواملی هستند که به طور عموم، در پژوهشگران حالاتی از اضطراب را ایجاد نماید.اما پژوهشگران به دلایل شخصیتی و روحیات فردی ممکن است صورت­ های متفاوتی از اضطراب را که به عوامل دیگری وابسته­ اند، تجربه نمایند:

3-1.اضطراب در جستجوی اطلاعات

3-1-1.اضطراب رایانه‌ای: مفهومی روان­شناختی و نسبتاً جدید است. که با ورود رایانه به کتابخانه­ ها و استفاده از آن برای بازیابی اطلاعات در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی، اهمیت زیادی یافته است. بنابر تعریف، اضطراب رایانه ­ای نوعی واکنش هیجانی و شناختی است که فرد هنگام کار و تعامل با رایانه به وجود می­ آید. دلیل آن ناآگاهی، و بیشتر به آن سبب است که فرد، رایانه را امری تهدید کننده برای خود قلمداد می­ کند.

اضطراب رایانه­ ای باعث می­ شود که احساسات منفی فرد نسبت به رایانه گسترش یابد و از رویارویی با آن و یادگیری مهارت­‌های مربوط به آن خودداری کنند ( غلام علی لواسانی، 1383؛ نقل در نارمنجی و نوکاریزی، 1388، 116).

3-1-2.اضطراب اینترنتی: در بحث جستجوی منابع اطلاعاتی و دسترسی به منابع موجود در وب، ما با احساس منفی دیگری مواجهیم. از آن به عنوان اضطراب اینترنتی نام می‌­برند. این اضطراب ناشی از ترس یا هراسی است که کاربر در هنگام استفاده از اینترنت آن را تجربه می­ نماید. می­‌توان آن را متفاوت از اضطراب رایانه­ ای دانست.

اضطراب اینترنتی شامل احساس یا هیجان به وجود آمده است. این وضعیت به علت استفاده از فناوری‌های وابسته به وب است، در حالی که اضطراب رایانه‌ای تجربه روزمره با رایانه را منعکس می­ نماید. اضطراب اینترنتی رویارویی­ های اخیر با فناوری اطلاعات (شامل اینترنت) را منعکس می­ کند. (تاچر وهمکاران؛ نقل در نارمنجی و نوکاریزی، 1388، 114).

3-1-3.تسلط به زبان انگلیسی: در نیمه دوم قرن بیستم به این سو، زبان انگلیسی به عنوان زبان اصلی (بین المللی) جای خود را در مجامع علمی و دانشگاهی به طور جدی بازنمود. و ارتباطات و مبادلات پژوهشی در سطح دنیا معطوف به این زبان شد و به تدریج به عنوان زبان بین‌المللی و تبادلات علمی به رسمیت شناخته شد.

در دهه‌های اخیر حضور پژوهشگران و محققین در سطوح بین‌المللی و تولیدات علمی آنان در سطح فرامرزی در مجلات معتبر خارجی منوط به تسلط آنان به زبان انگلیسی است. و در تکاپوی رقابت‌های علمی در بستر جهانی، برد از آن پژوهشگرانی است که به زبان انگلیسی تسلط دارند.

وجود این توانایی، نویددهنده اعتماد به نفس است. که می‌تواند پژوهشگر را در مراحل بازیابی اطلاعات و مدارک و پیشینه­ ها، برگردان متن تحقیق به زبان انگلیسی، و ارائه آن در همایش‌ها، کنفرانس‌ها، و مجلات معتبر بین‌المللی، توانا و قدرتمند سازد. این توانایی می‌تواند در پژوهشگران رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی  نسبت به سایر رشته­ ها،  نمود بیشتری پیدا نماید.

3-2.اضطراب ناشی از مرتبه علمی و سطح تحصیلات

سطح تحصیلات و مرتبه علمی با اضطراب پژوهشی ارتباط و همبستگی معنی‌داری را  به نمایش می‌گذارند. به شکلی که هر چقدر متغیر سطح تحصیلات و رتبه علمی بالاتر رود به همان نسبت اضطراب پژوهشی نیز پایین می‌آید.

اساتیدی که دارای رتبه علمی بالاتری هستند، کمتر اضطراب ناشی از پژوهش و تولید علمی را تجربه می‌کنند (اسمیت، اندرسون، لاوریج[15]، 1955؛ هینگنز[16]، 2001، مک لین[17]، 2005؛ کاواکامی[18]، 2006، نقل در عرفان منش، 1388، 64).

سطح تحصیلات نیز همین حکایت را داراست. دانشجویان تازه وارد، اضطراب در پژوهش را در همان نقطه شروع و قدم اول تجربه می‌کنند.آنان حتی مهارت اولیه در استفاده از کتابخانه و منابع آن را به عنوان مهم‌ترین مرجع و خاستگاه اطلاعاتی و کانال تغذیه پژوهش کارآمد، در اختیار ندارند. و به طور طبیعی این نوع اضطراب را تجربه خواهند کرد.

اینها در سطح بالا با اضطراب پژوهشی رودررو خواهند شد. هر چند این در نزد دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی از اهمیت و حساسیت کمتری برخوردار است، چرا که این دانشجویان خیلی زود با کتابخانه و نحوه استفاده از آن آشنا می‌شوند.

معمولا پژوهشگران، به­ خصوص دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی هم مهارت بالا را در جستجوی متون ندارند.نبود اعتماد به ­نفس، عدم دسترسی به منابع دسته اول، ضعف در جستجوی وب­سایت و پایگاه­ های اطلاعاتی در اینترنت و دسترسی به منابع اطلاعاتی از ناتوانی آنهاست.

به همین دلیل به پیشینه­ هایی که در تحقیقات دیگران متناوب به آنها استناد شده اکتفا نموده و آنها را در دستور کار مرور متون خود قرار خواهد داد.در جهت دسترسی به متون روزآمد که سنخیت با موضوع پژوهش دارد، تلاشی از خود نشان نخواهد داد. ادامه این روند، پیامدش انجام پژوهش‌­هایی است که دارای پیشینه­‌ای مشترک و نتایج یک شکل است.

3-3.تفاوت های فیزیولوژیکی

3-3-1.سن: پژوهش یک کار تجربی است. و پژوهشگر هر چقدر از عمر خود را در بستر تحقیق و پژوهش گذرانده باشد از تجربه و کفایت لازم و بیشتری در این زمینه برخوردار است. بنابراین، تجربه یعنی اعتماد به نفس در انجام کاری که در آن تبحر و به شناخت به دست آمده است. بنا به استدلال فوق پژوهشگر هر چقدر سن بیشتری داشته باشد، از استرس پژوهشی پایین‌تری برخوردار است.

در دنیا حرفه‌ای کتابداران نیز وجود چهره­ های شاخص و ماندگار در امر پژوهش و تحقیق، مؤید این واقعیت است. پژوهشگران علم اطلاعات و دانش‌شناسی سابقه دار با پایه­ ها و نظریه ­های علمی رشته خود آشنایی دارند. و روند پیشرفت و تکامل رشته را خوب حس کرده و در فعالیت­ های علمی خود از جسارت، توانایی و تسلط بیشتری نسبت به نسل­ های پایین­تر خود برخوردارند.

3-3-2.جنسیت: پژوهش‌های انجام شده حکایت از آن دارد که رابطه معنی‌داری بین جنسیت و اضطراب وجود دارد. بنا به تفاوت‌های جسمی و روحی و روانی، زنان بیشتر از مردان در معرض تهاجمات روانی ناشی از شغل و دیگر محرک‌های بیرونی در محیط پیرامون خود قرار دارند.

این پیامد در محیط‌های علمی نیز نمود دارد و زنان در این گونه محیط‌ها سطح بالاتر اضطراب را تجربه می‌کنند و عمده دلیل آن ترس از نتایج پژوهش و مقایسه تولیدات علمی خود با سایر اساتید در محیط علمی بیان شده است.

آن طور که ریچارد و کریشوک[19] (1989) بیان می‌کنند، اضطراب پژوهشی اعضای هیأت علمی مرد با سابقه کاهشی است. اما در خصوص اعضای هیأت علمی زن، این مسئله برعکس است. با افزایش حضور آنها در آموزش عالی، میزان اضطراب پژوهشی آنها نیز افزایش می‌یابد. (عرفان‌منش، 1388، 65)

نظر غالب بر این معطوف است که در محیط‌های علمی و حرفه‌ای کتابداران، این عامل کمتر نقش‌آفرینی می‌کند. چرا که به اقتضاء شغلی، پژوهشگران علم اطلاعات، فارغ از جنسیت، از اعتماد به نفس لازم جهت ورود به حیطه‌ی پژوهش، به طور یکسان برخوردارند. به این دلیل که محیط شغلی و پژوهشی کتابداران نشان داده که پیشرفت‌های شغلی و انجام پژوهش، فراجنسیتی است.

در این میان زنان نیز هم‌پای مردان و حتی در جاهایی گامی جلوتر از آنان در حرکتند. شاهد این مدعا سرآمدی برخی زنان کتابدار در فعالیت‌های شغلی، حرفه‌ای و پژوهشی در ایران و سطح جهان است.

3-4.جو و شرایط محیط­‌های علمی

تحقیق و پژوهش جزء لاینفک محیط­‌های علمی و دانشگاهی است و اعضای هیات علمی دانشگاه­‌ها و کادر علمی موسسات پژوهشی به طور طبیعی با این مهم در ارتباطند. رقابت­‌های ناخواسته و برخی ناسالم و منفی به عنوان آسیب پژوهش عمل می کنند. ارتقاء شغلی و رزومه پژوهشی، عدم حمایت سازمان مادر، همکاری نکردن سازمان­‌های دولتی و غیردولتی از عمده از آن جمله است.

از سوی دیگر امکانات و تجهیزات، بودجه و توانایی مالی پژوهشگر، شرایط غیر متعارف و چالش­‌هایی را در مسیر تحقیق ایجاد می­‌نماید. این موارد به­‌طبع اضطراب را به پژوهشگر تحمیل می‌­نماید.

دیدگاه فعلی حاکم بر آموزش عالی نیز این است که اساتید علاوه بر دارا بودن مهارت­‌های آموزشی، محقق و پژوهشگران موفقی نیز بوده و توانایی هدایت پژوهش­‌های مفید و هدفمند را دارا باشند.این خود می‌­تواند علاوه بر ایجاد انگیزه و تلاش مضاعف بنا به دلایلی که در بالا ذکر آن به میان آمد، نگرانی و تشویش­‌هایی را نیز به آنان تحمیل نماید.

از طرف دیگر، امروزه فلسفه «بنویس و زنده بمان»[20] بر جوامع علمی سایه افکنده و عمل­کرد، کارآیی و ارتقاء پژوهشگران و اعضای هیات علمی تا حد زیادی بر اساس کمیت و کیفیت تولیدات علمی آنها مورد سنجش و ارزیابی قرار می­گیرد( میلر و سندمن[21]، 1994؛ نقل در عرفان منش، 1388، 59)

بحث و نتیجه گیری

پژوهش دستمایه و موتور محرک پیشرفت­‌های علمی و خون جاری در شاهرگ حیاتی توسعه یک کشور در تمام جوانب است. عوامل گوناگونی بر نتیجه بخش بودن و مفید واقع شدن یک پژوهش نقش دارند که برخی از آنان فردی، برخی سازمانی، و برخی دیگر در ماهیت  و کاربردی نبودن پژوهش‌­ها نهفته است.

عواملی همچون حمایت­‌های مالی، امکانات و تجهیزات، راهنمایی­‌های مناسب، تسلط بر موضوع پژوهش،وغیره از عواملی هستند که مستقیم و غیر مستقیم در به ثمر رسیدن یک پژوهش نقش دارند.با فراهم آمدن برخی یا همه این موارد می­‌توان از پژوهشگر این توقع و انتظار را داشت که در نیل به انجام یک پژوهش شایسته و در خور توجه، موفق و توانمند عمل نماید.

اما در این میان، مشکلات فردی (به عنوان عامل فرا پژوهشی تاثیرگذار بر فرایند تحقیق)، کمتر مورد توجه واقع می­‌شود.در برخی موارد به شکلی تعمدی و شاید به دلیل غرور کاذب پژوهشگر، مورد غفلت واقع شده است. و به دلیل تاثیرات روانی، آثار مخربی را متوجه پژوهشگر و نتایج نهایی تحقیق وی خواهد نمود.

سهرابی و فرج ­الهی(1388)، در خصوص مشکلات فردی تحقیق در نزد اعضای هیات علمی دانشگاه، عواملی همچون فقدان رفاه اعضای هیات علمی برای انجام پژوهش (4/70%)، ارجحیت آموزش بر پژوهش (7/69%) و کمبود وقت به دلیل انجام وظایف سنگین آموزش (9/62%) را بر شمرده‌­اند.

با نگاهی به موارد ذکر شده می­ توان نتیجه گرفت که پژوهشگران با چه بار روانی در مسیر تحقیق مواجه خواهند بود. که بالطبع انرژی فراوانی را از آنان خواهد گرفت. عوامل دیگری همچون مهارت در جستجوی منابع اطلاعاتی، عدم آشنایی با روش­‌های تحقیق، توانایی­‌های روحی و روانی و جنسیتی، سطح تحصیلات،و غیره. این عوامل ناملایمات روحی پژوهشگر را به دنبال داشته است. از اینها می‌­توان به عنوان اضطراب پژوهشی یاد کرد.

پژوهشگران می­‌توانند با بالا بردن توانایی‌ها و مهارت‌­های خود استرس و اضطراب را در خود کاهش داده و یا آن را تحت کنترل درآورند. این توانایی‌­ها شامل مهارت­‌های پژوهشی، سواد اطلاعاتی (شناخت منابع، و روش‌­ها و راه‌­های جستجوی منابع اطلاعاتی و پایگاه­‌ها و شبکه­‌های اطلاعاتی) است.داشتن پیش زمینه‌­های قبلی در موضوع پژوهش، ایجاد ظرفیت­‌های روانی در جهت ورود به موضوع پژوهش، انس با محیط­‌های علمی و پژوهشی، ایجاد مهارت‌های مدیریت اضطراب، مدیریت زمان در انجام پژوهش است.

ماهیت میان رشته­‌ای کتابداری و اطلاع رسانی باعث بروز نیاز به دانش­‌ها و مهارت­‌های دیگر رشته‌­های مرتبط است. مانند رایانه، فناوری اطلاعات، زبان شناسی، روانشناسی است که در اغلب موارد کتابداران از این دانش‌­ها و مهارت­‌ها بهره کافی ندارند(کشاورز،1389). این نیازها ممکن است اضطراب­‌هایی را در کتابداران ایجاد نماید که در فرایند پژوهش‌­های آنان اختلال­‌هایی را ایجاد نماید.

لذا شایسته است کتابداران همان طور که از آنان انتظار می­رود قابلیت­‌های پژوهشی خود را افزایش داده و در موارد مهارتی که ذکر آن به میان آمد به طور جد و فعال عمل نمایند.

منابع و مآخذ

.-خدیوی، شهناز و عابدی، محمد رضا(1386).“بررسی اضطراب کتابخانه‌­ای و اضطراب منابع الکترونیک در  بین دانشجویان دانشگاه اصفهان“. نشریه روانشناسی و علوم تربیتی مطالعات تربیتی و روانشناسی. شماره 31 . ص. 115-130.

-خدیوی، شهناز(1383). “مروری بر اضطراب کتابخانه‌­ای در کتابخانه‌­های دانشگاهی“. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. شماره 57. ص. 109-114.

-سروی، فریبرز(1385).” صاحب درد” مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. دوره 17 شماره 2، ص9-10

-سهرابی، زهره و فرج الهی، معصومه(1388).” بررسی مشکلات موجود در انجام پژوهش از دیدگاه اعضاء هیات علمی دانشکده­‌های دانشگاه علوم پزشکی ایران” مجله علمی سازمان نظام پزشکی، دوره 27. شماره 2 .

– عرفان منش، محمد امین و دیدگاه، فرشته(1388). اضطراب پژوهش و دلایل بروز آن در پژوهشگران و اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها: بررسی متون.فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 89..ص.58-72.

-عرفان منش، محمد امین(1386). ” ساخت اعتباریابی و پایایی سنجش مقیاس سنجش اضطراب اطلاع‌­یابی“. کتابداری واطلاع رسانی شماره چهارم. جلد 14.ص 116-140

-علیمحمدی، داریوش(1391).” پنج شرط اساسی تحقیق و پژوهش: رویکردی آسیب شناسانه“. لیزنا، سخن هفته، شماره

57. قابل دسترسی در:                 www.lisna.ir/note/1390-09-20-19-59-28

-فتاحی، رحمت الله(1390). “آینده پیش روی پژوهش و نشر در قلمرو کتابداری و اطلاع رسانی ایران“. پژوهشنام‌هکتابداری و اطلاع رسانی.1 (1). 1-5.

-کشاورز، حمید(1389)” از سخندانی تا عمل: آسیب‌شناسی پژوهش‌­های کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران” قابل دسترسی در:    www.atfmag.info/1389/07/13/library-research

-منصوریان، یزدان(1388).”هفتاد نکته کاربردی در طراحی و اجرای پژوهش‌­های کیفی“. کتاب کلیات ماه. سال پانزدهم. شماره هشتم.

-نارمنجی، مهدی و نوکاریزی، محسن.(1388).”بررسی اضطراب اینترنتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌­های بیرجند و فردوسی در فرایند جستجوی اطلاعات“. علوم و فناوری اطلاعات. دوره 25، شماره 1. ص 111- 129

Blackburn RT, et al. 1996. University faculty and administrator responses to job strains. Research in Higher Education, 25(1): 31-41.

Rezaei M, Zamani-Miandashti N. The relationship between research self-efficacy, research anxiety and attitude toward research: a study of agriculture graduate students. Journal of Educational and Instructional Studies in the World 2013; 4(3): 69-78. [in Persian]

Soleymani MR, Shokouei A. The factors influencing the scientific productivity of the faculty members of the Islamic Azad University (Branch 8). Quarterly Curriculum Planning Knowledge & Research Education Sciences 2008; 22(17-18): 119-46. Available at: http://www.sid.ir/En/Journal/ViewPaper.aspx?ID=181286 [in Persian]

Sereshti M, Kazemian A, Daris F. Research barriers from the viewpoint of faculty members and employees of Shahrekord University of Medical Sciences. Educ Strategy Med Sci. 2010; 3 (2): 51-57. Available at: http://edcbmj.ir/article-1-71-en.html [in Persian]

Smith E, Anderson JL, Lovrich NP. The multiple sources of workplace stress among land-grant university faculty. Research in Higher Education 1995; 36(3): 261-82.

Erfanmanesh MA, Didegah F. Researchers and Faculty Members’ Research Anxiety and its Causes Literature Review. National studies on Librarianship and Information Organization (NASTINFO) 2012; 23(1): 58-72. [in Persian]

[1]Research Anxiety

[2] . دبیر کمیته علم سنجی دانشگاه بوعلی سینا و مدیر شرکت علمی و فرهنگی نگاشت سپهر دانش

[3]. Library anxiety

[4]. Library Research anxiety

[5]. Internet anxiety

[6]. Computer anxiety

[7]. Math anxiety

[8]. Statistical anxiety

[9]. Info seeking anxiety

[10] . Kuhlthau

[11] . Jiao

[12] Anwueghuzie

[13] Bostik

[14] Information search process (ISP) model

[15] Smit&Anderson&Lovrich

[16] Higgins

[17] Mc lean

[18] Kawakami

[19]. Richard & Krieshok

[20] Publish or Perish

[21] Miller & Sandman