شایسته است که مؤلف یا نویسنده پس از نگارش کتاب، آن را به فردی دیگر بسپارد تا کار ویراستاری کتاب و تصحیح متن را به سرانجام رساند. ویراستاران گروهی دیگر از تولید­کنندگان محتوا هستند که از طریق اصلاح و ویرایش آثار دیگران، نقش خود را ایفا می­‌کنند. برای ویراستاری کتاب، گروهی از ویراستاران، نوشته‌ها و ترجمه‌های دیگران را از لحاظ ادبی و نوشتاری اصلاح می‌­کنند که به آنها بیشتر «ویراستاران ادبی» می‌­گویند. «ویراستاران علمی یا محتوایی» افراد متخصص و با تجربه‌ای هستند که آثار دیگران را از لحاظ محتوایی و علمی بررسی و اصلاح می‌کنند. ویراستاران برای نشان­ دادن تغییرات در متن از علائم و نشان­‌هایی قراردادی استفاده می‌­کنند.

کار ویراستاری کتاب به دو حالت دستی و ماشینی و یا نرم‌افزاری(همچون ویراستیار) انجام می‌شود. ویراستاری کتاب به روش دستی همان انجام ویرایش با روش سنتی و فیزیکی به‌­شکل دست­ نوشته یا پرینت متن است. ویراستاری کتاب بصورت ماشینی، با استفاده از نرم‌افزارهای واژه­‌پرداز همچون «ورد» و یا «ایندیزاین» صورت می­‌گیرد.

صفحه­‌آرایی

در این قسمت برخی از ویژگی­‌های صفحه برای ویراستاری کتاب، از جمله ایجاد تفاوت در سر صفحه و پا صفحه، زوج و فرد و ابتدای صفحه (فصل) و …بیان می‌شود.

 

نکاتی کلی درباره سرصفحه و پاصفحه
  • صفحات مقدماتی کتاب و مجله و نیز ابتدای فصل‌ها معمولاً سرصفحه و پاصفحه نخواهد داشت. جهت انجام این­ کار، در نرم­ افزار ورد، از منوی طراحی سر­صفحه و در بخش (Option)، گزینه Different First Page را تیک­ می‌­زنیم.
  • برای ویراستاری کتاب، گاه در آغاز فصل و برخی از صفحات مقدماتی مانند فهرست مطالب از پاصفحه به جای سرصفحه استفاده می‌کنند.
  • برخی از آثار هم سرصفحه و هم پاصفحه دارد. در چنین مواردی برخی از اطلاعات ضروری مانند نام اثر و نام فصل در سر صفحه، و شماره صفحه در پاصفحه ذکر می‌شود.
  • سرصفحه در صفحات فرد و زوج معمولاً متفاوت انتخاب می­ شود.
  • در وایراستاری کتاب سرصفحه فرد، اغلب حاوی نام فصل و شماره صفحه مورد نظر است، و سر صفحه زوج حاوی شماره صفحه مورد نظر و نام اثر خواهد بود.
  • اغلب سرصفحه زوج، راست­ چین و سرصفحه فرد، چپ­ چین می‌شود.
  • فاصله سرصفحه تا متن اصلی معمولاٌ مقداری بیشتر از فاصله سطرهای متن اصلی است. فاصله حدود 1 تا 1/5 سانتی­ متر مناسب است.
  • بهتر است تمام کتاب‌ها و جزوه ­ها و غیره در همان مراحل اولیه تایپ شماره‌گذاری شود تا نسخه کاغذی آن شماره ترتیب داشته باشد و درهم نشود.
نکاتی درباره نظام شماره ­گذاری اثر
  • برای شماره­ گذاری اثر اغلب از اعداد 1و 2و 3 تا بی­ نهایت استفاده می­ شود.
  • گاه صفحات پیش از متن و متن اصلی دو نظام شماره‌گذاری مستقل دارد. این مساله به خصوص در مواردی که تعداد صفحات پیش از متن نامشخص باشد، بیشتر است. در چنین نظام شماره­‌گذاری، اغلب متن اصلی را از عدد 1 به بعد شماره‌گذاری می‌کنند. صفحات مقدماتی نیز تا ابتدای متن اصلی به اشکال مختلف شماره­ گذاری می­ شود. شماره‌گذاری صفحات مقدماتی ممکن است با استفاده از عدد 1 و 2 و3 یا یک و دو و سه یا حروف ابجد اعداد رومی یا انگلیسی باشد.
  • کتاب‌های چندجلدی نیز اغلب مانند کتاب‌های یک جلدی شماره‌گذاری می‌شود. اما گاه شماره صفحه هر جلد ادامه شماره جلد قبل خواهد بود.
  • ویراستاری کتاب، پیوست برخی از آثار نیز شماره­ گذاری مستقل دارد.
  • بهتر است تا حد ممکن از شماره­ گذاری­ های متعدد و چندگانه خودداری شود، مگر به ضرورت.
  • کتاب­ های دوزبانه معمولاً دو روش شماره‌گذاری دارند. در ویراستاری کتاب دو زبانه به طور طبیعی صفحات فارسی از راست به چپ، اعداد فارسی، و متن غیر فارسی (انگلیسی)، از چپ به راست، اعداد شماره ­گذاری انگلیسی خواهند داشت.
نکاتی درباره حروف (فونت)
  • حروف یا فونت‌های متعددی به زبان انگلیسی و فارسی و عربی و غیره وجود دارد. اما تنها تعداد کمی از آنها در انتشار منابع اطلاعاتی استفاده می­‌شود. لوتوس، زر، تیتر، نازنین، بدر و یاقوت از جمله پر استفاده‌ترین حروف فارسی است. حروف انگلیسی تایمز نیز در کتاب‌­های فارسی بسیار استفاده می‌شود.
  • هر کدام از حروف ممکن است به شیوه معمولی(Regular)، سیاه (Bold)، یا ایرانیک(Italic) باشند. شیوه معمولی اغلب برای متن اصلی، شیوه قلم سیاه برای نام فصل‌ها و تیترها و شیوه ایرانیک برای نام مجلات و اسامی و برخی از متن‌ها استفاده می‌شود.
  • اندازه حروف(size) نیز مساله مهمی در زیبایی متن و صفحه ­آرایی است که با مقیاس پوینط(point) سنجیده می‌­شود. اندازه‌های پراستفاده برای شیوه‌های معمولی و ایرانیک اغلب بین 10 تا 14 پوینت است. برای شیوه سیاه نیز از 8 تا 20 پوینت است. در ادامه چند نکته مهم درباره حروف در ویراستاری کتاب و همینطور صفحه­ آرایی ذکر می­‌شود.
  • برای نام بخش، نام فصل، تیتر اصلی، تیتر فرعی، تیتر فرعی‌تر و همین‌­طور زیر مجموعه آن‌ها از حروف سیاه با اندازه‌­های مختلف (مثلا به ترتیب اهمیت از حروف زر سیاه یا تیتر سیاه 16، 14، 12، 10، 8 استفاده می­‌شود).
  • حروف متن معمولاً از میان حروف معمولی انتخاب می‌­شود. نوع و اندازه حروف بستگی به حروف، تعداد کل صفحات اثر، فاصله سطر، زیبایی، مخاطبان و سلیقه صفحه­ آرا دارد. گاه اندازه حروف و فاصله سطرها باید متناسب هم باشد.
نکاتی درباره پاراگراف
  • معمولا ابتدای هر پاراگراف تورفتگی(Indentation) دارد.
  • اغلب تورفتگی تیترها را برای زیبایی بیشتر حذف می‌کنند.
  • گاه تو رفتگی نخستین پاراگراف بعد از تیترها را حذف می­‌کنند.
  • فاصله سطر و اندازه حروف باید متناسب هم باشد.
  • معمولاً ابتدا نوع و اندازه حروف و سپس فاصله سطر انتخاب می­‌شود. فاصله سطر زیاد هم زیبایی را کاهش می‌دهد و هم موجب اتلاف کاغذ می‌­شود. فاصله کم و زیاد موجب خستگی و افزایش خطای دید نیز می­‌شود.
  • فاصله تیتر با متن قبل و بعد از آن را متناسب با اندازه تیتر، بیشتر از فاصله سطر متن در نظر می‌گیرند.
ویراستاری
نکاتی درباره بخش بندی‌ها و ظاهر
  • اغلب بخش‌ها و فصل­‌های جدید در صفحات فرد آغاز می­‌شوند.
  • نام بخش‌ها و فصل­‌ها با حروف سیاه درشت و وسط­ چین تایپ می‌شوند.
  • در وایراستاری کتاب برای سرعت حروف‌نگاری و صفحه­ آرایی و انجام تغییرات دلخواه بهتر است متن و تیترها بر اساس استایل و فرمت از پیش تعریف­ شده و حروف­ نگاری شود. (در قسمتstyle & formatting درمنوی فرمت).
  • برای تهیه خودکار فهرست مطالب و جداول و شکل‌ها و جداول بر اساس استایل و فرمت از پیش تعیین شده حروف­‌نگاری شود.
  • بهتر است شماره پانوشت در متن با اندیس بالا و 2 فونت ریزتر از متن تایپ شود. همینطور متن پانوشت نیز دو فونت ریزتر از متن اصلی و هم­ کرسی آن تایپ شود. عدد پانوشت متناسب با متن فارسی یا انگلیسی انتخاب شود. پس از آن بلافاصله یک نقطه و سپس یک فاصله و متن نوشته شود. متن ­های انگلیسی پانوشت، چپ­ چین و متن­ های فارسی راست چین باشد. هم‌چنین بهتر است پا نوشت‌ها تا حد ممکن با حدود 1 سانت فاصله در ادامه هم تایپ شود.
  • اعداد پانوشت در هر صفحه بهتر است از عدد مستقل 1 شروع شود. پانوشت‌های توضیحی و مفصل را می‌توان بر اساس شماره ترتیبی متوالی به آخر فصل منتقل کرد.
  • برای زیبایی حروف و جلوگیری از شکستگی کلمات، فاصله اضافی بین حروف یک کلمه نباشد. همین‌­­طور بین دو کلمه مستقل حتماً یک فاصله ایجاد شود.
  • ایجاد یک دستی در تمامی اجزای مشابه کتاب بر زیبایی و استفاده از آن می‌افزاید.
ویراستاری کتاب از آن دست اقداماتی است که پیچیدگی ها و ظرافت های خاص خود را دارد. اما پس از انجام و تکمیل نکات آن، حاصل کار ویراستاری کتاب، یک متن تمیز و بی عیب و نقص خواهد بود. 
نگاشت سپهر دانش

شماره تماس دفتر همدان: 32522799 -081

شماره تماس دفتر تهران:09183151346

 

 

 

آدرس:

شعبه همدان: میدان فلسطین، بلوار غبار همدانی، ابتدای بلوار جانبازان، جنب شهرداری منطقه 5

شعبه تهران: سعادت، آباد بلوار سرو غربی، نبش خیابان شهید ریاضی بخشایش، پلاک سی و هفت، واحد سه

تمامی حقوق این وبسایت متعلق است به نگاشت سپهر دانش ( طراحی شده توسط شهر وردپرس )